Η γιορτή των Νεκρών

Για τους Μεξικανούς σημασία δεν έχει μόνο ο θάνατος, αλλά και αυτό που ακολουθεί. Σε αυτό το πλαίσιο, γιορτάζουν στις 2 Νοέμβρη την Ημέρα Των Νεκρών στα σπίτια και στα νεκροταφεία, προσπαθώντας να φανταστούν πως είναι αυτός ο άλλος κόσμος μέσα από αναπαραστάσεις, ήθη και έθιμα που μετατρέπονται σε διαφορετικές κουλτούρες, όλες με την ίδια σημασία, αφού βαδίζουν στον άγνωστο δρόμο που σηματοδοτεί ο θάνατος και που μόνο με σύμβολα μπορεί κανείς να τον φανταστεί.


Στην Προϊσπανική περίοδο

Η γιορτή των Νεκρών είναι συνδεδεμένη με το ημερολόγιο του αγροτικού προϊσπανικού κόσμου, καθώς είναι η μόνη γιορτή που γίνεται στην αρχή της συλλογής της σοδειάς. Το πρώτο μεγάλο φαγοπότι μετά από περίοδο μηνών έλλειψης αγαθών, όπου οι θνητοί το γιορτάζουν ακόμα και με τους νεκρούς!
Η λατρεία του θανάτου είναι ένα από τα βασικά στοιχεία της θρησκείας των αρχαίων Μεξικανών. Πιστεύουν ότι η ζωή και ο θάνατος αποτελούν μία ενότητα και ότι ο θάνατος δεν είναι το τέλος της ύπαρξης, αλλά ο δρόμος για μετάβαση σε κάτι καλύτερο.
Η θυσία του θανάτου δεν γίνεται για προσωπικούς λόγους: ο θάνατος εκλογικεύεται σαν ένα κοινό αγαθό, η συνέχεια της δημιουργίας. Σημασία έχει η υγεία του Κόσμου και όχι η ατομική σωτηρία. Οι νεκροί εξαφανίζονται για να γυρίσουν στον κόσμο των σκιών, για να χαθούν στον αέρα, στην φωτιά, στη γη. Επιστρέφουν με ένα τρόπο που κάνει καλό στο σύμπαν. Οι ανθρώπινες θυσίες θεωρούνται σαν φόρος που πληρώνουν οι νικητές στους θεούς, για να μπορέσουν και εκείνοι με τη σειρά τους να δώσουν τροφή στο σύμπαν και στην κοινωνία.
Επίσης, όταν κάποιος πεθαίνει στις προϊσπανικές Μεξικανικές κοινωνίες, οργανώνονται γιορτές για να βοηθηθεί το πνεύμα του νεκρού να βρει το δρόμο του. Κάποια έθιμα μοιάζουν με αυτά των αρχαίων Αιγυπτίων. Τους βάζουν φαγητό για να μην πεινάσουν γιατί το ταξίδι "πάνω στους 9 ποταμούς" (Chignahuapan) είναι μακρύ και δύσκολο, μέσα από μέρη γεμάτα πολύ κρύο και αφόρητη ζέστη, όπως το Καθαρτήριο.
Σήμερα
Αυτή η γιορτή εξακολουθεί να είναι επηρεασμένη σε μεγάλο βαθμό από την προϊσπανική λατρεία στους νεκρούς, που συναντούμε σε περιοχές κοντά στην πόλη του Μεξικό, στο Tláhuac, το Xochimilco και το Mixquic. Στην επαρχία του Michoacán οι πιο σημαντικοί εορτασμοί γίνονται από ινδιάνους της λίμνης του Pátzcuaro, ιδιαίτερα στο νησή του Janitzio. Εξίσου σημαντικοί εορτασμοί γίνονται στην περιοχή του Ισθμού του Τehuantepec, στην Oaxaca και στο Cuetzalán, στην επαρχία της Puebla.
Πάνω στους βωμούς ανάβουν κεριά, καίνε λιβάνι και στολίζουν με χριστιανικές εικόνες: το σταυρό και την Παναγία της Guadalupe. Βάζουν επίσης φωτογραφίες των αγαπημένων τους νεκρών. Σε μπρούτζινους δίσκους τοποθετούν φαγητά, προϊόντα κυρίως τοπικά, που καταναλώνουν στη συγκεκριμένη περιοχή. Μεθυστικά ποτά ή ποτήρια με νερό, χυμοί φρούτων, "ψυχούδια" (ψωμάκια που μοιράζουμε και στην Ελλάδα στα μνημόσυνα) στολισμένα με κόκκινη ζάχαρη που μιμείται το αίμα. Μπισκότα, φρούτα ψημένα στο φούρνο και γλυκά από κολοκύθες.

Η έννοια του Θανάτου σήμερα

Στο σύγχρονο Μεξικό υπάρχει μία ιδιαίτερη αίσθηση απέναντι στο φυσικό φαινόμενο του θανάτου και του πόνου που προκαλεί στους ανθρώπους. Ο θάνατος είναι σαν ένας καθρέπτης που αντικατοπτρίζει τον τρόπο που έχουμε ζήσει και την μετάνοια μας. Όταν φτάνει ο θάνατος, φωτίζεται η ζωή. Αν ο θάνατος δεν έχει νόημα, τότε δεν είχε νόημα και η ζωή που ζήσαμε, όπως λέει και το ρητό "πες μου πώς πεθαίνεις και θα σου πω πώς (ή ποιός) είσαι".
Μπλέκονται οι προϊσπανικές θρησκείες με την χριστιανική και έτσι ο θάνατος θεωρείται ότι δεν είναι το φυσικό τέλος της ζωής, απλά είναι μία φάση σε ένα αέναο κύκλο. Ζωή, θάνατος, ανάσταση είναι τα βήματα του ανθρώπου σύμφωνα με τον χριστιανισμό. Σε συμφωνία με τις αρχαίες πεποιθήσεις των Μεξικανών ότι η θυσία του θανάτου, η πράξη του θανάτου χαρίζεται στην πορεία της δημιουργίας της ζωής. Το σώμα πεθαίνει και το πνεύμα παραδίδεται στο Θεό (ή στους Θεούς) σαν ένα χρέος που συμφωνείται όταν μας δίνεται η ζωή.
Ο χριστιανισμός βέβαια διαφοροποιεί την θυσία του θανάτου. Τα πιστεύω βαδίζουν σε όμοιους δρόμους ως προς το ότι η ζωή δικαιολογείται και συνεχίζεται μόνο όταν μετουσιώνεται μέσω του θανάτου.
Οι Μεξικανοί "κοροϊδεύουν" το θάνατο μέσα από την πίστη τους, ίσως και μέσα από την αδιαφορία τους για την ίδια την ζωή. Δεν τον σκέφτονται, αλλά και δεν τον φοβούνται. Ο θάνατος μπορεί να είναι η εκδίκηση στη ζωή, γιατί τους ελευθερώνει από την ματαιότητα και τα βάσανα των θνητών και μετατρέπει όλους ανεξαιρέτως σε αυτό που είμαστε οι άνθρωποι, ένας μικρός σωρός από κόκκαλα. Γι αυτό και κοροϊδεύουν το θάνατο μέσα από λέξεις όπως "κοκκαλιάρης", "πετσί και κόκκαλο" και φτιάχνουν στιχάκια και παροιμίες με τέτοιες εκφράσεις. Αυτή η στάση φαίνεται και στα παιδικά παιχνίδια, με νεκροκεφαλές από ζάχαρη, σκελετούς από χρωματιστό χαρτί, μαριονέτες σε σχήμα σκελετών, καθώς επίσης και στα κόμικς και στα παιδικά διηγήματα.